Ciąża to wyjątkowy i wymagający czas w życiu kobiety, wiążący się z licznymi zmianami fizycznymi, emocjonalnymi oraz hormonalnymi. Wiele przyszłych mam poszukuje naturalnych metod łagodzenia dolegliwości ciążowych, takich jak: mdłości, bóle mięśniowe, bezsenność czy stres, sądząc, że olejki eteryczne mogą stanowić bezpieczniejszą alternatywę dla środków farmakologicznych, których stosowanie w tym okresie jest często ograniczone lub wręcz niewskazane. Należy jednak pamiętać, że olejki eteryczne to silnie skoncentrowane substancje roślinne, które mogą mieć zarówno korzystny, jak i potencjalnie szkodliwy wpływ na organizm ciężarnej kobiety oraz rozwijające się dziecko. Niektóre olejki mogą wywoływać skurcze macicy, prowadzić do przedwczesnego porodu, wpływać na gospodarkę hormonalną czy powodować reakcje alergiczne. Z tego względu ich stosowanie w ciąży wymaga nie tylko rozwagi, ale także gruntownej wiedzy na temat bezpieczeństwa ich stosowania oraz odpowiednich metod aplikacji.

W niniejszym artykule dokonano analizy olejków eterycznych, które mogą być bezpiecznie stosowane w okresie ciąży, oraz tych, które należy unikać. Przedstawiono aktualny stan badań naukowych oraz przykłady zastosowania aromaterapii w placówkach medycznych na całym świecie. Szczególną uwagę poświęcono zasadom bezpiecznego stosowania olejków eterycznych oraz ich potencjalnym korzyściom w łagodzeniu powszechnych dolegliwości ciążowych. Wszelkie rekomendacje opierają się na wiarygodnych źródłach naukowych oraz konsultacjach z ekspertami w dziedzinach aromaterapii, położnictwa i medycyny.

Gdzie na świecie najczęściej stosuje się olejki eteryczne na oddziałach położniczych

Australia. Badania Adams i współpracowników (2011) w ramach Australian Longitudinal Study on Women’s Health wykazały, że wiele kobiet korzysta z aromaterapii jako naturalnej alternatywy do farmakologicznych środków przeciwbólowych. Około 15-20% kobiet ciężarnych stosuje aromaterapię jako samodzielnie dobraną terapię. Zastosowanie olejków eterycznych w australijskich szpitalach znajduje uzasadnienie w wynikach badań naukowych, które sugerują, że aromaterapia może stanowić efektywną metodę wspomagającą w opiece nad kobietami w ciąży (Adams i in., 2011). Niektóre australijskie placówki zdrowia oferują kursy dla położnych oraz warsztaty dla pacjentek, które uczą, jak bezpiecznie stosować aromaterapię w okresie ciąży i porodu.

Francja jest jednym z pionierów we wprowadzaniu aromaterapii do systemu opieki zdrowotnej, w tym na oddziały położnicze. W 2018 roku wprowadzono 177-stronicowy protokół postępowania dotyczący stosowania olejków eterycznych w placówkach medycznych (Lobstein i Malaquin-Pavan). Dokument ten precyzuje zasady bezpiecznego stosowania aromaterapii, określa rekomendowane olejki oraz metody aplikacji, a także wskazuje przeciwwskazania. Francuski system opieki zdrowotnej uznaje aromaterapię za wartościowe uzupełnienie standardowych metod medycznych, a jej zastosowanie jest poparte badaniami naukowymi. W niektórych szpitalach aromaterapia została uwzględniona w oficjalnych procedurach opieki perinatalnej, co czyni Francję jednym z najbardziej zaawansowanych krajów w integracji olejków eterycznych z medycyną konwencjonalną. Z badań wynika, że około 14% kobiet w ciąży we Francji stosuje olejki eteryczne jako metodę wspomagającą w okresie prenatalnym, porodzie oraz połogu (Cabut i in., 2017).

Niemcy od lat należą do krajów o wysokim stopniu integracji medycyny konwencjonalnej z metodami komplementarnymi i alternatywnymi (CAM). W 2007 roku przeprowadzono ogólnokrajowe badanie ankietowe w niemieckich oddziałach położniczych dotyczące stosowania medycyny komplementarnej, w tym aromaterapii (Münstedt i in., 2009). Spośród 376 szpitali, które wzięły udział w ankiecie, aż 76,6% potwierdziło stosowanie aromaterapii jako jednej z metod wspierających opiekę nad kobietami w ciąży i rodzącymi. Dane wskazują, że około 28-32% kobiet ciężarnych w Niemczech stosuje olejki eteryczne w ramach samodzielnie dobranej terapii lub na zalecenie położnej (Münstedt i in., 2009).

Japonia jest jednym z krajów, w których aromaterapia odgrywa istotną rolę w opiece nad kobietami ciężarnymi i rodzącymi. Badania wskazują na korzyści wynikające ze stosowania olejków eterycznych w celu zmniejszenia stresu, poprawy relaksacji oraz łagodzenia dolegliwości w okresie wczesnego połogu (Asazawa i in., 2018). Według badań przeprowadzonych w Japonii przez Sibbritt i współpracowników (2014), około 76% kobiet w ciąży korzystało z aromaterapii jako formy samodzielnie dobranej terapii, co czyni ten kraj jednym z liderów w stosowaniu olejków eterycznych w opiece prenatalnej. Japonia, podobnie jak Wielka Brytania czy Francja, wprowadza wytyczne dotyczące stosowania aromaterapii w szpitalach, co pozwala na jej bezpieczne i kontrolowane użycie w położnictwie.

Wielka Brytania. Aromaterapia jest skutecznie stosowana i rozwijana na oddziałach położniczych w Wielkiej Brytanii od ponad 25 lat, szczególnie w celu łagodzenia bólu porodowego, redukcji stresu u rodzących kobiet oraz wspierania ich dobrostanu emocjonalnego |(Tsai i in., 2020). Kluczową rolę w popularyzacji tej metody odegrała brytyjska położna Denise Tiran (2000, 2012, 2014), która od końca lat 90. XX wieku publikuje książki i artykuły na temat komplementarnej opieki w położnictwie. Jej badania i publikacje obejmują szeroki zakres tematów, takich jak aromaterapia w czasie porodu, akupresura oraz bezpieczeństwo stosowania terapii alternatywnych u kobiet w ciąży. Dzięki jej zaangażowaniu aromaterapia oraz inne terapie komplementarne zyskały większą akceptację w ramach konwencjonalnej medycyny, w szczególności w obszarze opieki nad kobietami w ciąży, podczas porodu oraz w okresie poporodowym. Obecnie stosowanie aromaterapii na oddziałach położniczych w Wielkiej Brytanii jest powszechne i uznawane za wartościowe uzupełnienie standardowych metod opieki medycznej, wspierając holistyczne podejście do zdrowia i komfortu pacjentek (Tsai i in., 2020). Aromaterapia została włączona do oficjalnych protokołów niektórych szpitali w Wielkiej Brytanii.

Ogólne Zasady Bezpieczeństwa

Podstawowe zasady stosowania olejków eterycznych w ciąży
– Unikaj stosowania olejków eterycznych w pierwszym trymestrze, chyba że zostanie to zatwierdzone przez lekarza lub przeszkolonego pracownika służby zdrowia.
– Nie stosuj olejków w pobliżu noworodków.
– Sprawdź czy nie masz alergii na dany olejek bądź jego składniki.
– Nie przyjmuj olejków eterycznych doustnie.
– Zachowaj ostrożność podczas stosowania olejków bezpośrednio na skórę. Stosowanie olejków w niskich stężeniach (zwykle 1% w olejku bazowym) minimalizuje ryzyko podrażnień.
– Unikaj kontaktu olejków z wrażliwymi obszarami, takimi jak nos, oczy, twarz.
– Po zmieszaniu olejków lub masażu dokładnie umyj ręce.
– Trzymaj olejki eteryczne z dala od otwartego ognia.
– Przechowuj olejki eteryczne w zamknięciu i poza zasięgiem dzieci.
– Po masażu z użyciem olejków cytrusowych (fototoksycznych) unikaj opalania oraz słońca przez min 12 godzin, z uwagi na ryzyko poparzeń słonecznych. Jeżeli chcesz korzystać ze słońca, stosuj olejki w wersji niefototoksycznej.
– Nie dodawaj olejków eterycznych do basenu porodowego. Rozcieńczone olejki można stosować w wannie, jeśli nie przewiduje się porodu w wodzie. W okresie poporodowym można używać olejków w kąpieli.
– Jeśli stosujesz środki homeopatyczne, zaleca się 30-minutową przerwę przed i po użyciu aromaterapii w związku z przyjmowaniem środków homeopatycznych.
– Podczas stosowania olejków eterycznych uwzględnij komfort i potencjalne komplikacje dla innych osób znajdujących się w tym samym pomieszczeniu.
– Unikaj masażu w miejscach występowania żylaków, na uszkodzonej skórze lub w przypadku podejrzenia zakrzepicy żył głębokich (DVT).
– Odczekaj godzinę przed wprowadzeniem kobiet/osób rodzących z obciążoną historią medyczną/położniczą do pokoju, w którym wcześniej używano szałwii muszkatołowej (Salvia sclarea).

Olejki eteryczne (główne) których nie należy stosować w czasie ciąży oraz w okresie poporodowy (Tisserand i Young, 2013):
Anyż, Brzoza, Cassia, Camphor (white), Cynamon, Cyprys Blue, Estragon, Hiba wood, Hyzop, Koper włoski, Lawenda hiszpańska, Nasiona marchwi, Nasiona kopru, Mirra, Oregano, Pennyroyal, Rozmaryn, Szałwia, Szałwia muszkatołowa (wyjątek poród-szczegóły poniżej), Szałwia hiszpańska, Tuja, Tymianek, Wintergreen, Wormwood.

Czy stosując olejki eteryczne w ciąży występują skutki uboczne?
Olejki eteryczne mogą być używane w ciąży, ale z zachowaniem ostrożności. W latach 1990 – 1998 w brytyjskim szpitalu akademickim z udziałem 8058 kobiet w ciąży przeprowadzono badanie, którego celem było zbadanie wpływu aromaterapii na poprawę komfortu matek podczas porodu oraz ocena jej roli jako narzędzia wspomagającego jakość opieki położniczej (Burns i in., 1997). Kobietom oferowano aromaterapię w celu łagodzenia lęku, bólu, nudności i/lub wymiotów lub w celu wzmocnienia skurczów porodowych. Wykazano, że tylko 1% kobiet biorących udział w badaniu, zgłosiło wystąpienie objawów ubocznych. Co więcej, ponad 50% kobiet uznało aromaterapię za pomocną, a tylko 14% za nieskuteczną. Ponadto, w okresie badania stosowanie petydyny (opioidowego środka przeciwbólowego) w szpitalu spadło z 6% do 0,2% (Burns i in., 1997).
Podsumowując, olejki eteryczne mogą przynieść korzyści, ale ich stosowanie w ciąży powinno być przemyślane i skonsultowane z lekarzem lub specjalistą. Ważne jest, by wybierać olejki bezpieczne dla kobiet w ciąży, unikać stosowania ich w nadmiarze i obserwować reakcje organizmu.

Metody aplikacji i dawki olejków eterycznych

Inhalacja – najprostsza metoda
Nakrop  1-2 krople na gazę, chusteczkę, kawałek tkaniny, wacik, poduszkę, aby wdychać aromat olejku.

Osobisty inhalator
Użyj osobistego inhalatora do olejków eterycznych lub zamiast inhalatora, umieść wacik lub gazę w małym pojemniku z pokrywką i dodaj do 3 kropli olejków eterycznych. Pojemnik można nosić przy sobie, a pokrywkę zdejmować w dowolnym momencie, aby wdychać aromat, gdy jest to potrzebne.

Stosowanie miejscowo
Olejki eteryczne można stosować miejscowo na skórę, wyłącznie po rozcieńczeniu w wybranym olejku bazowym. Olej z pestek winogron jest zalecanym olejem nośnikowym w praktyce położniczej, ponieważ jest dobrze tolerowany, co czyni go idealnym wyborem. Oczywiście można stosować również inne nieuczulające oleje nośnikowe.
Zalecane maksymalne dawki:
Ciąża: max 1% stężenia
Poród i okres poporodowy: max 2% stężenia
Wyjątek: Indukcja porodu w ciąży po terminie (stosowanie wyłącznie przez przeszkolone położne): 3% stężenia. Stężenie to jest stosowane (zazwyczaj stosując olejek z szałwii muszkatołowej (Salvia sclarea) w celu pobudzenia naturalnych skurczów macicy i przyspieszenia rozpoczęcia porodu, szczególnie w sytuacjach, gdy ciąża przekracza przewidywany termin porodu.

Masaż
Dodaj 2 krople olejku eterycznego do 10 ml oleju nośnikowego (1% mieszanka) i wymieszaj w pojemniku lub miseczce. Nałóż mieszankę, stosując techniki masażu na plecy, ramiona, dłonie i stopy.

Kompres
Napełnij miskę litrem zimnej wody (aby pobudzić) lub gorącej wody (aby zrelaksować/uspokoić) i dodaj 3-4 krople olejków eterycznych. Namocz ściereczkę, wyciśnij nadmiar wody i nałóż na obszary dyskomfortu lub napięcia. Gdy ściereczka straci lub nabierze temperatury, ponownie zanurz ją w wodzie i nałóż na ciało. Warto mieć dwie ściereczki moczone na zmianę, aby ułatwić proces.

Dyfuzja
Ultradźwiękowe dyfuzory mogą być używane do rozpraszania olejków eterycznych w powietrzu, jednak jest to najmniej polecana metoda stosowana w ciąży.
Używaj przez 10 – 15 minut jednorazowo, po czym zrób przerwę trwającą tyle samo czasu, ponieważ efektywność dyfuzji wzrasta przy użyciu przerywanym. Dyfuzor powinien być stosowany w pokojach jednoosobowych i nie może być używany przez całą noc.

Podsumowanie właściwości głównych olejków eterycznych stosowanych w czasie ciąży oraz w okresie poporodowym

Oto lista głównych olejków eterycznych, które uznawane są za odpowiednie do stosowania w ciąży oraz opiece okołoporodowej. Większość z nich jest bezpieczna do stosowania przez całą ciążę, podczas porodu i w okresie poporodowym, z wyjątkiem szałwii muszkatołowej (Salvia sclarea), która może być stosowana od 37 tygodnia ciąży (Tiran, 2000, 2016; Tisserand i Young, 2013; Price i Price, 2007).

Bergamotka (Citrus bergamia)
Działanie: Antyseptyczne, antybakteryjne, przeciwbólowe, uspokajające, przeciwdepresyjne, przeciwdepresyjne, uspokajające.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Relaksacja, uspokojenie, nudności.
Poród: Łagodzenie bólu, poprawa nastroju, rozluźnienie skurczów, nudności
Okres poporodowy: Redukcja stresu, lęku, nudności.
Środki ostrożności: Olejek wyciskany ze skórki bergamotki jest fototoksyczny – nie wolno go stosować na skórę przed ekspozycją na słońce (promienie UV) przez minimum 12 godzin. Ponadto należy go unikać u osób uczulonych na cytrusy.

Cyprys (Cupressus sempervirens)
Działanie: Antybakteryjne, przeciwgrzybicze, uspokajające, moczopędne, wykrztuśne, przeciwskurczowe, wspomagające krążenie żylne.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Obrzęki, skurcze nóg, zespół cieśni nadgarstka, relaksacja, uspokojenie
Poród: Łagodzenie bólu, obrzęki.
Okres poporodowy: Obrzęki, ulga w zatkaniu zatok, zespół cieśni nadgarstka, skurcze nóg, relaksacja, uspokojenie.
Środki ostrożności: Należy zachować ostrożność u kobiet z nadciśnieniem, możliwe działanie uczulające na skórę

Cytryna (Citrus limon)
Działanie: Antybakteryjne, antyseptyczne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne, poprawiające trawienie, oczyszczające, energetyzujące, poprawiające nastrój.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Nudności, wymioty, wsparcie odporności, redukcja zmęczenia, poprawa koncentracji.
Poród: Oczyszczające i pobudzające działanie, redukcja stresu.
Okres poporodowy: Wzmocnienie układu odpornościowego, redukcja zmęczenia.
Środki ostrożności: Olejek ten jest również fototoksyczny – należy unikać ekspozycji na słońce (promienie UV) przez min 12 godzin po aplikacji na skórę. Zachować ostrożność u osób uczulonych na cytrusy.

Czarny Pieprz (Piper nigrum)
Działanie: Przeciwbólowe, antybakteryjne, przeciwgrzybicze, stymulujące trawienie.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Ból mięśni, zgaga, niestrawność.
Poród: Łagodzenie bólu w pierwszej fazie.
Okres poporodowy: Zaparcia, redukcja bólu.
Środki ostrożności: Z uwagi na intensywny aromat – stosować w bardzo małych ilościach.

Geranium (Pelargonium asperum, Pelargonium graveolens)
Działanie: Antybakteryjne, antyseptyczny, energetyzujące, uspokajające, przeciwbólowe, przeciwzapalne, ściągające, redukujące pobudzenie nerwowe, wspomagające gojenie ran.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Relaksacja, łagodzenie lęku, stosowanie w kompresach na żylaki, obrzęki
Poród: Redukcja lęku, łagodzenie bólu, uspokajanie
Okres poporodowy: Gojenie ran, relaks obrzęki
Środki ostrożności: Należy zachować ostrożność u osób z nadciśnieniem.

Grejpfrut (Citrus paradisi)
Działanie: Antybakteryjne, przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgrzybicze, tonizujące, stymuluje immunologicznie, uspokajające.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Stres, lęk, depresja, nudności i wymioty, pica, zaparcia, bóle głowy, przeziębienia/grypa.
Poród: Złagodzenie lęku / strachu
Okres poporodowy: Działanie przeciwinfekcyjne, uspokojenie emocjonalne, podniesienie na duchu.
Środki ostrożności: Unikać u osób uczulonych na cytrusy.

Kadzidłowiec (Boswellia caterii)
Działanie: Antyseptyczne, antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, wykrztuśne, uspokajające, mentalnie stymulujące.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Przeziębienia, grypa, zapchane zatoki, relaksacja i równoważenie emocji
Poród: Łagodzenie bólu, redukcja napięcia.
Okres poporodowy: Depresja poporodowa.
Środki ostrożności: Może wywoływać reakcję alergiczną u astmatyków.

Lawenda (Lavandula angustifolia)
Działanie: Antybakteryjne, przeciwbólowe, przeciwzapalne, relaksujące, hipotensyjne – obniżające ciśnienie krwi, uspokajające, rozkurczowe.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Stres, lęk, relaksacja, bezsenność, nadciśnienie, przeziębienia, zapalenie zatok, zatkane drogi oddechowe, ból pleców, zaparcia
Poród: Łagodzenie bólu, redukcja lęku.
Okres poporodowy: Gojenie ran, redukcja stanów zapalnych.
Środki ostrożności: Może wywołać podrażnienia skóry.

Mięta pieprzowa (Mentha piperita)
Działanie: Przeciwbólowe, przeciwwymiotne, odświeżające, przeciwzapalne, antybakteryjne, stymulujące umysł.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Nudności/wymioty, zgaga, niestrawność, zaparcia, bóle mięśniowe, bóle głowy, podrażnienie skóry, stres, lęk.
Poród: Łagodzenie bólu, redukcja nudności.
Okres poporodowy: Ułatwienie trawienia, poprawa nastroju, łagodzenie bólu.
Środki ostrożności: Unikać u osób z chorobami serca i epilepsją. Może powodować podrażnienie skóry.

Neroli (Citrus aurantium – kwiaty)
Działanie: Antybakteryjne, uspokajające, przeciwskurczowe.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Lęk, strach, depresja, ogólny relaks, nudności, zaparcia i biegunka, skurcze, bezsenność
Poród: Podnoszący na duchu, redukuje lęk, łagodzi nudności, pośrednio wspomaga łagodzenie bólu.
Okres poporodowy: Zapobieganie depresji poporodowej.
Środki ostrożności: Ostrożność u osób uczulonych na cytrusy.

Petitgrain (Citrus aurantium – liście)
Działanie: Antybakteryjne, przeciwzapalne, uspokajające, przeciwskurczowe, tonizujące układ nerwowy, łagodzące napięcie, poprawiające nastrój.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Redukcja stresu, lęku, napięcia nerwowego, bezsenność, poprawa koncentracji.
Poród: Relaksacja, uspokojenie, łagodzenie napięcia.
Okres poporodowy: Poprawa nastroju, wspomaganie regeneracji, redukcja stresu i napięcia.
Środki ostrożności: Uważać przy osobach ze skłonnościami do alergii na cytrusy.

Rumianek rzymski (Anthemis nobilis)
Działanie: Antybakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwbólowe, przeciwzapalne, rozkurczowe.
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Zaparcia, bezsenność, skurcze nóg.
Poród: Stres, lęk, łagodzenie bólu.
Okres poporodowy: Zaparcia.
Środki ostrożności: Stosować w 2 i 3 trymestrze; może podrażniać skórę.

Szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea)
Działanie: Antybakteryjne, przeciwbólowe, emmenagogiczne, uspokajające, przeciwdepresyjne. wspomagający miesiączkowanie); uterotoniczny (stymulujący skurcze macicy)
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: NIE STOSOWAĆ
Poród: Indukcja – przyspieszenie porocu, łagodzenie bólu, redukcja lęku.
Okres poporodowy: Zatkane zatoki, depresja poporodowa.
Środki ostrożności: Nie stosować przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży. Może powodować nadmierną aktywność skurczową macicy, prowadzącą do zagrożenia płodu. Nie stosować podczas dobrze rozwiniętej akcji porodowej

Ylang Ylang (Cananga odorata)
Działanie: Antydepresyjne, antybakteryjne, antyseptyczne, uspokajające, hipotensyjne – obniżające ciśnienie krwi
Zastosowanie w położnictwie:
Ciąża: Redukcja stresu, lęku, obniżenie ciśnienia krwi
Poród: Łagodzenie bólu.
Okres poporodowy: Depresja poporodowa.
Środki ostrożności: Może być zbyt intensywny zapachowo w przypadku Ylang Ylang I, dlatego warto używać delikatniejszego olejku Ylang Ylang Complete

Olejki Eteryczne w Ciąży: Przegląd Wybranych Badań

Nudności/wymioty
W badaniu oceniano wpływ złożonej aromaterapii inhalacyjnej z użyciem olejków eterycznych z cytryny i mięty pieprzowej na nudności związane z ciążą.
Zaobserwowano znaczące zmniejszenie nasilenia nudności oraz liczby epizodów wymiotów w grupie stosującej olejki eteryczne. Olejek z mięty pieprzowej rozluźniał mięśnie gładkie żołądka, zmniejszając skurcze przewodu pokarmowego wywołujące nudności. A olejek z cytryny działał jako stymulant dla układu węchowego, pomagając zmniejszyć odczuwanie nudności.
Co więcej, badania Lua i Zakaria (2012) wykazały, że wyniki intensywności nudności i wymiotów przed oraz w pierwszym dniu stosowania inhalacji olejkami nie różniły się istotnie między dwiema grupami, jednak stały się istotne w drugim, trzecim i czwartym dniu. Wyniki pokazały, że wpływ czasu na średnią intensywność nudności i wymiotów był istotny w grupie stosującej olejki eteryczne, a nie był istotny w grupie stosującym placebo.
Synergiczny efekt stosowania olejku cytrynowego z miętą pieprzową, jak i stosowanie tych olejków pojedynczo ma pozytywny wpływ na zmniejszenie łagodnej do umiarkowanej intensywność nudności i wymiotów w czasie ciąży (Nahdiana i in., 2023; Safajou i in., 2020; Yavari Kia i in., 2014).

Obniżenie ciśnienia krwi
Amerykańska położna Nathan, F. (2000), badała wpływ aromaterapii z użyciem olejku lawendowego (Lavandula angustifolia) na nadciśnienie ciążowe. W jej badaniu, kobiety w ciąży, które otrzymywały codzienny 5-15 minutowy masaż dłoni z użyciem 2% olejku lawendowego w olejku bazowym, wykazały znaczącą redukcję ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Kilka innych badań również wykazały podobne wyniki, po masażu z użyciem olejku lawendowego.

Stymulacja skurczów macicy
Szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea) to olejek o wyjątkowych właściwościach. Ze względu na swoje działanie wspierające naturalne procesy porodowe, może być stosowany wyłącznie podczas porodu. W badaniu Tadokoro i współpracowników (2017) przeprowadzonym w Japonii wykazano, że inhalacja olejku z szałwii muszkatołowej zwiększa poziom oksytocyny, co może przyspieszać skurcze porodowe. Jest to właściwość szczególnie cenna w przypadku powolnego przebiegu porodu.
Olejek z szałwii muszkatołowej (Salvia sclarea) jest znany z działania uspokajającego i łagodzącego stres. Zawiera dużą ilość naturalnego linalolu i octanu linalilu, które wpływają na redukcję napięcia nerwowego i mięśniowego (Igarashi, T. (2013). Może to pomóc w zmniejszeniu odczucia bólu i ułatwić relaksację podczas skurczów porodowych. Aromaterapia z wykorzystaniem olejku z szałwii muszkatołowej (Salvia sclarea) podczas porodu pomaga redukować lęk i napięcie emocjonalne. Relaksujący zapach olejku wspiera poczucie bezpieczeństwa i ułatwia koncentrację, co jest kluczowe dla rodzącej kobiety. 

Zaburzenia snu
Randomizowane badanie kliniczne Mohammadi i współpracowników (2022) przeprowadzono na kobietach w 28–34 tygodniu ciąży, które cierpiały na zaburzenia snu. Osoby spełniające kryteria włączenia zostały podzielone na grupę interwencyjną i placebo przy użyciu sekwencji losowej. Podawano im pięć kropli olejku eterycznego Neroli (Citrus aurantium) lub placebo dwa razy dziennie przez jeden miesiąc. Aromaterapię stosowano za pomocą masek na twarz, które kobiety wdychały w normalnym rytmie oddychania przez 20 minut. Wykazano, że aromaterapia z użyciem olejku eterycznego Neroli (Citrus aurantium) poprawia jakość snu u kobiet w ciąży z zaburzeniami snu, stąd może być rekomendowany w celu zmniejszenia dolegliwości u tej grupy (Mohammadi i in., 2022).

Wnioski
Olejki eteryczne mogą stanowić wartościowe i naturalne wsparcie dla kobiet w ciąży, pomagając w łagodzeniu typowych dolegliwości, jak nudności, bóle mięśniowe, bezsenność czy stres. Wyniki badań wskazują, że odpowiednio dobrana aromaterapia może przynosić korzyści zarówno w okresie prenatalnym, jak i podczas porodu oraz w połogu. Jednak ze względu na ich silnie skoncentrowane działanie, stosowanie olejków eterycznych przez kobiety w ciąży wymaga dużej rozwagi i wiedzy.
Podstawową zasadą bezpieczeństwa jest unikanie stosowania olejków eterycznych w pierwszym trymestrze, kiedy rozwijający się płód jest najbardziej wrażliwy na czynniki zewnętrzne. Ponadto kobiety w ciąży powinny zawsze konsultować się z wykwalifikowanym aromaterapeutą, położną lub lekarzem przed zastosowaniem jakiegokolwiek olejku eterycznego. Wybór odpowiednich olejków, ich właściwe rozcieńczenie oraz odpowiednia metoda aplikacji mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa matki i dziecka.
Badania naukowe wykazały, że niektóre olejki eteryczne, takie jak lawenda (Lavandula angustifolia), cytryna (Citrus limon), neroli (Citrus aurantium) czy mięta pieprzowa (Mentha piperita), mogą skutecznie łagodzić nudności, redukować stres i poprawiać jakość snu u kobiet w ciąży. Z kolei olejek z szałwii muszkatołowej (Salvia sclarea), ze względu na swoje właściwości stymulujące skurcze macicy, może być stosowany wyłącznie podczas porodu pod nadzorem specjalistów.
Przykłady zastosowania aromaterapii w systemach opieki zdrowotnej na świecie, zwłaszcza w takich krajach jak Francja, Australia, Niemcy, Japonia i Wielka Brytania, pokazują rosnące zainteresowanie integracją olejków eterycznych w standardowych procedurach opieki położniczej. Wprowadzenie odpowiednich wytycznych oraz przeprowadzanie szkoleń dla personelu medycznego może przyczynić się do bezpieczniejszego i skuteczniejszego wykorzystania tej metody wspomagającej.
Podsumowując, aromaterapia w ciąży może być cennym uzupełnieniem opieki nad przyszłymi mamami, pod warunkiem jej świadomego i ostrożnego stosowania, zawsze pod nadzorem lekarza lub przeszkolonej położnej. Kluczowe znaczenie ma edukacja, indywidualne podejście oraz przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, aby zapewnić optymalne korzyści zarówno dla matki, jak i dziecka. Potrzebne też są dalsze badania nad długofalową skutecznością stosowania aromaterapii w ciąży.

Piotr Semik – NAHA Certified Professional Aromatherapist (NCPA)®

Bibliografia
Adams, J., Sibbritt, D., Lui, C. W. (2011). The use of complementary and alternative medicine during pregnancy: a longitudinal study of Australian women. Birth: Issues in Perinatal Care, 38(3), 200–206. https://doi.org/10.1111/j.1523-536X.2011.00480.x
Asazawa, K., Kato, Y., Koinuma, R., Takemoto, N., Tsutsui, S. (2018). Effectiveness of aromatherapy treatment in alleviating fatigue and promoting relaxation of mothers during the early postpartum period. Open Journal of Nursing, 8, 196-209. https://doi.org/10.4236/ojn.2018.83017
Burns, E., Blamey, C., Ersser, S. J., Lloyd, A. J., Barnetson, L. (2000). The use of aromatherapy in intrapartum midwifery practice an observational study. Complementary Therapies in Nursing and Midwifery, 6(1), 33–34. https://doi.org/10.1054/ctnm.1999.0901
Burns, E. E., Blamey, C., Ersser, S. J., Barnetson, L., Lloyd, A. J. (2007). An investigation into the use of aromatherapy in intrapartum midwifery practice. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 6(2).
https://doi.org/10.1089/acm.2000.6.141
Cabut, S., Marie, C., Vendittelli, F., Sauvant-Rochat, M. P. (2017). Intended and actual use of self-medication and alternative products during pregnancy by French women. Journal of gynecology obstetrics and human reproduction, 46(2), 167–173. https://doi.org/10.1016/j.jogoh.2016.10.005
Igarashi T. (2013). Physical and psychologic effects of aromatherapy inhalation on pregnant women: a randomized controlled trial. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 19(10), 805–810. https://doi.org/10.1089/acm.2012.0103
Lobstein, A, Malaquin-Pavan, E (2018). Aromathérapie scientifique : préconisations pour la pratique clinique, l’enseignement et la recherche. Consensus d’experts destiné aux professionnels de santé et aux décideurs exerçant en milieux de soins (hospitalier ou médico-social. Argumentaire version longue, s. 177. https://afedi.com/Documentation/Article/108
Lua, P. L., Zakaria, N. S. (2012). A brief review of current scientific evidence involving aromatherapy use for nausea and vomiting. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 18(6), 534–540. https://doi.org/10.1089/acm.2010.0862
Mohammadi, F., Moradi, M., Niazi, A., Jamali, J. (2022). The impact of aromatherapy with citrus aurantium essential oil on sleep quality in pregnant women with sleep disorders: a randomized controlled clinical trial. International journal of community based nursing and midwifery, 10(3), 160–171. https://doi.org/10.30476/IJCBNM.2022.92696.1900
Münstedt, K., Schroter, C., Brüggmann, D., Tinneberg, H. R., von Georgi, R. (2009). Use of complementary and alternative medicine in departments of obstetrics in Germany. Forschende Komplementarmedizin (2006), 16(2), 111–116. https://doi.org/10.1159/000208918
Nahdiana, N., Cholifah, S., Purwanti, Y., Widowati, H. (2023). The role of citrus lemon aromatherapy in alleviating pregnancy-induced nausea and vomiting: a food science perspective. IOP Publishing Ltd. https://doi.org/10.1088/1755-1315/1242/1/012025
Nathan, F. (2000). The impact of lavender oil hand massage on pregnancy-induced hypertension. W: J. Buckle, Aromatherapy and cardiovascular disease. Springer.
Price, S., Price, L., (2007). Aromatherapy for health professionals 3rd edition. Churchill Livingstone.
Safajou, F., Soltani, N., Taghizadeh, M., Amouzeshi, Z., Sandrous, M. (2020). The effect of combined inhalation aromatherapy with lemon and peppermint on nausea and vomiting of pregnancy: a double-blind, randomized clinical trial. Iranian journal of nursing and midwifery research, 25(5), 401–406. https://doi.org/10.4103/ijnmr.IJNMR_11_19
Sibbritt, D. W., Catling, C. J., Adams, J., Shaw, A. J., Homer, C. S. (2014). The self-prescribed use of aromatherapy oils by pregnant women. Women and birth: Journal of the Australian College of Midwives, 27(1), 41–45. https://doi.org/10.1016/j.wombi.2013.09.005
Yavari Kia, P., Safajou, F., Shahnazi, M., Nazemiyeh, H. (2014). The effect of lemon inhalation aromatherapy on nausea and vomiting of pregnancy: a double-blinded, randomized, controlled clinical trial. Iranian Red Crescent Medical Journal, 16(3), artykuł: 14360. https://doi.org/10.5812/ircmj.14360
Tadokoro, Y., Horiuchi, S., Takahata, K., Shuo, T., Sawano, E., Shinohara, K. (2017). Changes in salivary oxytocin after inhalation of clary sage essential oil scent in term-pregnant women: a feasibility pilot study. BMC Research Notes, 10, artykuł 717. https://doi.org/10.1186/s13104-017-3053-3
Tiran, D. (2000). Clinical Aromatherapy for Pregnancy and Childbirth. Second edition.
Tiran D. (2016). Aromatherapy in Midwifery Practice. Jessica Kingsley Publishers.
Tiran, D. (2014). Aromatherapy in Midwifery Practice: a manual for clinical practice 4^th edition. Expectancy.
Tiran, D., Mack, S. (2000). Complementary therapies for pregnancy and childbirth. Bailiere Tindall.
Tisserand, R., Young, R. (2013). Essential oil safety: a guide for Health Care Professionals, 2nd edition. Churchill Livingstone.
Tsai, S. S., Wang, H. H., Chou, F. H. (2020). The effects of aromatherapy on postpartum women: a systematic review. The Journal of Nursing Research, 28(3), artykuł 96. https://doi.org/10.1097/jnr.0000000000000331